เผด็จการความคู่ควร

แปลจาก The Tyranny of Merit โดย Michael Sandel

สำนักพิมพ์ Salt Publishing

เมษายน 2565

ในขณะที่ความฝันแบบอเมริกันที่ว่า “คุณประสบความสำเร็จได้ถ้าคุณพยายาม” หล่อเลี้ยงความหวังของผู้คนมานานหลายทศวรรษ หนังสือเล่มนี้จะทำให้คุณต้องคิดใหม่…

เพราะไมเคิลจะชี้ให้คุณเห็นว่าความสำเร็จในทุกวันนี้ไม่ได้มาจาก ความคู่ควร อันเกิดจากพรสวรรค์หรือพรแสวงเพียงอย่างเดียวอย่างที่หลายคนเชื่ออีกต่อไป แต่มีอีกหลายปัจจัยที่คอยเกื้อหนุนระหว่างทาง ไม่ว่าจะเป็นพื้นเพทางครอบครัว โอกาสทางการศึกษา ไม่เว้นแม้แต่ความโชคดีที่ได้เกิดในสังคมที่ให้ค่ากับพรสวรรค์นั้นๆ

ดังนั้นผู้ชนะในเส้นทางนี้ก็ไม่ควรหยิ่งผยองพองขนว่าความสำเร็จที่ได้มาเป็นเพราะตัวเองล้วนๆ ส่วนผู้แพ้ก็ไม่ควรยอมรับอย่างจำนนว่าตัวเองควรคู่กับความล้มเหลวนั้น แต่นั่นคือสิ่งที่เกิดขึ้นเมื่อกระแสโลกาภิวัตน์พัดกระพือไปทั่วโลกและนำมาซึ่งความเหลื่อมล้ำที่ถ่างกว้างขึ้นเรื่อยๆ

สิ่งที่เกิดขึ้นทำให้หลายคนมุ่งไปว่า ปริญญาจะช่วยพาให้คนพ้นจากความเหลื่อมล้ำได้ผ่านการเลื่อนระดับชั้นทางสังคม แต่แท้จริงนั่นคือการหนีปัญหา ไม่ใช่การแก้ปัญหา และกลับยิ่งทำให้ผู้ชนะกับผู้แพ้ขยับห่างจากกันมากขึ้น จนความกลมเกลียวและภราดรภาพในสังคมเจือจาง นำไปสู่การแบ่งขั้วทางความคิดและกระแสต่อต้านชนชั้นนำซึ่งเห็นได้จากปรากฏการณ์เบร็กซิตและการขึ้นสู่ตำแหน่งของโดนัลด์ ทรัมป์

นอกจากหนังสือเล่มนี้จะทำให้คุณมองแนวคิดเดิมที่ดูเหมือนจะสร้างแรงบันดาลใจในมุมใหม่ มันยังทิ้งคำถามให้เราได้คิดกันต่อว่า สังคมคู่ควรนิยมคือสังคมที่ยุติธรรมจริงหรือ ความเท่าเทียมในสังคมคือคำตอบสุดท้ายจริงหรือ ชีวิตที่ดีคือชีวิตที่สร้างมูลค่าทางตลาดที่สูงเท่านั้นหรือ

หรือที่จริงแล้ว ทุกคนไม่จำเป็นต้องตะกายจาก “ดินสู่ดาว” แต่อย่างน้อยทุกคนควรได้ใช้ชีวิตที่ดีและมีศักดิ์ศรีในงานที่ทำโดยมองที่ คุณค่า มากกว่า มูลค่า ที่พวกเขามอบให้กับตลาดหรือสังคมนั้นๆ กันแน่