ถนนสู่เสรีภาพ

The Road to Freedom

ถนนสู่เสรีภาพ

แปลจาก The Road to Freedom โดย Joseph Stiglitz

สำนักพิมพ์ Salt Publishing

ตุลาคม 2568

เนื้อเรื่องย่อ : 

ใครที่เคยอ่านงานของ โจเซฟ สติกลิทซ์ นักเศรษฐศาสตร์รางวัลโนเบล มาบ้าง น่าจะคุ้นเคยดีกับการเป็นหัวหอกต่อต้านลัทธิเสรีนิยมใหม่ (neoliberalism) อย่างเข้มข้น สติกลิทซ์ประกาศอยู่เนืองๆ ว่า “ทุกอย่างที่นักเสรีนิยมใหม่พูดนั้นผิดทั้งเพ” และเขาก็มักเรียกนักเศรษฐศาสตร์และใครก็ตามที่เชื่อในสำนักคิดนี้อย่างดูแคลนว่า “พวกนิยมตลาดสุดขั้ว” (market fundamentalists)

แล้ว “ถนนสู่เสรีภาพ” เล่มนี้แตกต่างอย่างไรเล่าจากหนังสือเล่มก่อนๆ ของเขา? ผู้แปลมองว่าเล่มนี้เหมาะมากสำหรับใครก็ตามที่อยากได้ “ความคิดรวบยอด” ของสติกลิทซ์ เนื่องจากสรุปรวมความคิดและข้อค้นพบจากงานวิจัยชิ้นสำคัญๆ ของเขาและเพื่อนร่วมงาน (โดยเฉพาะงานที่แจกแจงลักษณะ “ความล้มเหลวของตลาด”) ตลอดระยะเวลากว่า 4 ทศวรรษที่ผ่านมาได้อย่างค่อนข้างครบถ้วน (และผู้เขียนเองก็อ้างอิงงานชิ้นก่อนๆ ของเขาตลอดเล่ม) แต่สิ่งที่ทำให้ “ถนนสู่เสรีภาพ” เล่มนี้มีเสน่ห์มากกว่าหนังสือเศรษฐศาสตร์ทั่วไป คือการแจกแจงความผิดพลาดของเสรีนิยมใหม่จากมุมมองของปรัชญา

สติกลิทซ์เสนอว่า เสรีนิยมใหม่มักอ้างว่าการ “ปล่อยให้ตลาดจัดการตัวเอง” จะทำให้คนในสังคมมีเสรีภาพมากขึ้น แต่ข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นคือ มันทำให้ผู้มีอำนาจทางการเมืองและเศรษฐกิจเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่มีเสรีภาพมากขึ้น โดยแลกมาด้วยการที่คนที่เหลือทั้งสังคมมีเสรีภาพลดลง เขานำเสนอตัวอย่างต่างๆ มากมายเพื่อชี้ว่า ตลาดเสรีสุดขั้วส่งมอบความมั่งคั่งและอำนาจมหาศาลให้กับคนหยิบมือเดียว แต่เอาเปรียบผู้บริโภค แรงงาน และสิ่งแวดล้อมระหว่างทาง ยิ่งไปกว่านั้น ตลาดเสรีสุดขั้วตามลัทธิเสรีนิยมใหม่ยังนำไปสู่วิกฤตการเงิน วิกฤตยาเสพติด และวิกฤตความเหลื่อมล้ำ รวมถึงภาวะโลกเดือดในปัจจุบัน

สติกลิทซ์มองว่าทางออกจากวิกฤตเหล่านี้และการครอบงำทางความคิดของลัทธิเสรีนิยมใหม่คือสิ่งที่เขาเรียกว่า “ทุนนิยมก้าวหน้า” (progressive capitalism) ซึ่งน่าเสียดายที่ไม่ได้ลงรายละเอียดมากพอให้เห็นเป็นรูปธรรมเท่าที่ควร (คงต้องรอติดตามในเล่มต่อไป :>)